Esans; Bitkilerden çıkarılan veya kimya yardımıyla çeşitli maddelerden elde edilen kokulu, uçucu bir sıvıdır.
Orta Asya, Mezopotamya ve Mısır medeniyetlerinin kalıntılarından anlaşıldığına göre esans, çok eski çağlardan beri yapılmakta ve kullanılmaktadır. İnsanlar güzel kokulardan alınan zevki ilk olarak dini törenlerinde yaktıkları kokulu ağaç ve bitkilerden öğrenmişlerdi. Sonra zamanla bu güzel kokulu ağaç dallarını, bitkileri suya batırarak vücutlarına sürmeyi gelenek edindiler. Böylece, meydana getirilen ilk esansların Fenikeli gemici ve tüccarlar tarafından bütün Akdeniz ülkelerine yayıldığı, tanıtıldığı anlaşılıyor.
Roma İmparatorluğumun en parlak devrinde esans da büyük bir önem kazanmıştı. O çağın toplantılarında, ziyafetlerinde misafirlere esans ikram etmek bir gelenek halini almıştı. Ortaçağ’da esans yapma sanatı en başarılı şeklini İran’da ve Arabistan’da buldu. Sonradan bu bölgelere gelerek dönen Haçlı Orduları Doğu’nun esans yapma sanatını Batı dünyasına da tanıttı. Bu sıralarda bir yandan da Çinliler, Hintliler kendilerine 02 usullerle mükemmel esanslar yapıyorlardı. Avrupalılar onların usullerini ancak XV. ve XVI. yüzyıllarda öğrenebildiler.
Esans yapımı ve kullanımı Avrupa’da, özellikle Fransa’da, Kral XIV. ve XV. Louis’ ler zamanında yeniden büyük bir değer ve önem kazandı. Böylece, günümüze kadar gelen üstün esans endüstrisinin temelleri Fransa’da atılmış oldu.
Esans yapımında eski çağlardan beri edinilmiş en önemli bilgi, güzel kokunun bir tek kaynaktan değil, çeşitli birçok kokuların birleştirilmesinden meydana geldiğidir. Bugün en başarılı esanslar bitkilerden, hayvanlardan, ayrıca suni olarak kimyasal maddelerden yapılmaktadır.
ESANS NASIL VE NELERDEN YAPILIR
Esans yapmak için akla ilk gelen, kokulu çiçeklerdir. Bazı bitkilerin çiçeklerinde, tohumlarında, gövdelerinde, köklerinde, meyvalarının kabuklarında özel kesecikler, hücreler vardır. Buralarda kokuyu meydana getiren yağ bulunur. Çiçeklerden çıkarılan bu yağlar alkolle karıştırılır.
Esans yapılan çiçekler arasında karanfil, mimoza, yasemin, lâvantaçiçeği, portakal, limon, menekşe, nane, gül başta gelir. Bitkilerdeki kokulu yağ miktarı çok az olduğu için esans yapmak sanıldığından daha da güç bir iştir. Normal olarak iki bin kilo gül yaprağından ancak yarım kilo kadar gül esansı (gül yağı) çıkarılabilir.
Çiçeklerin doğal kokularından faydalanmak zor ve pahalı bir iş olduğu için kimyacılar bugün suni usullerle esans yapıyorlar. Meselâ “benzil asetat” ın kokusu yasemin esansının kokusuna benzer. Bu madde suni yasemin esansı yapmakta kullanılır. Ayrıca, ucuz esansları kimyasal maddelerle karıştırıp pahalı esans elde etmek de mümkündür. Suni esansların çoğunun kokuları keskin ve uzun ömürlüdür.